Categorie archief: 14. Extended: Groene theologie

14.3 Revolutionair geloof: Schepping

In de tijd van het ontstaan van de Bijbelverhalen was het geloof, dat in Genesis beleden werd, revolutionair. De meeste godsdiensten rondom Israel geloofden in de goddelijkheid van de natuur. De belijdenis van Israel dat er één levende God was, die zon, maan en sterren gemaakt had, was voor hen zeer schokkend. Hun goden waren door de God van Israel als levenloze stoffelijke dingen gemaakt.

Maar dit geloof in één goede en almachtige God, die alles geschapen heeft, brengt ook nieuwe vragen: Waar komt het kwaad vandaan?

Genesis 1:26-31 26 God zei: ‘Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken; zij moeten heerschappij voeren over de vissen van de zee en de vogels van de hemel, over het vee, over de hele aarde en over alles wat daarop rondkruipt.’ 27 God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen. 28 Hij zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’ 29 Ook zei God: ‘Hierbij geef ik jullie alle zaaddragende planten en alle vruchtbomen op de aarde; dat zal jullie voedsel zijn. 30 Aan de dieren die in het wild leven, aan de vogels van de hemel en aan de levende wezens die op de aarde rondkruipen, geef ik de groene planten tot voedsel.’ En zo gebeurde het. 31 God keek naar alles wat hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was. Het werd avond en het werd morgen. De zesde dag.

De mens is niet het doel van de schepping. Zelfs niet de kroon. Dat is de Sabbat.

De mens krijgt de opdracht om ‘de aarde onder haar gezag te brengen’ en over de dieren ‘te heersen’.

De planten en vruchten zijn het voedsel voor de mens.

14.4 Schepping en evolutie

In het denken over de plaats van de mens in de schepping heeft de ontwikkeling van de evolutietheorie een grote discussie op gang gebracht.

Als wij als mensen het product zijn van een evolutionaire ontwikkeling van miljoenen jaren, krijgen wij een bescheiden plaats. We zijn er nog maar relatief kort. We zijn wel anders, maar onderdeel van de rest van de natuur.

Over de verhouding van het scheppingsgeloof en de evolutietheorie wordt nog volop nagedacht. Het gaat niet goed als een Bijbels verhaal een wetenschappelijk theorie moet zijn. Maar het gaat ook niet goed als een wetenschappelijke theorie een geloofsovertuiging wordt. Waar kunnen ze naast elkaar bestaan en waar botsen ze?

Dr Gijsbert van den Brink heeft in zijn boek ‘En de aarde bracht voort’ een moedige poging om als orthodox gelovige de uitdaging van de evolutietheorie aan te gaan.

14.6 Focus: dieren

In de laatste eeuw hebben mensen de grootste verandering veroorzaakt in de leefomstandigheden van de dieren.

“Onze televisies, boeken, fantasieën en nachtmerries zijn er nog vol van, maar de Simba’s, Shere Khans en Grote Boze Wolven van onze planeet zijn aan het verdwijnen. De wereld wordt voornamelijk bevolkt door mensen, hun vee en hun huisdieren.

Hoeveel wolven leven er nog in Duitsland, het land van de gebroeders Grimm, Roodkapje en de Grote Boze Wolf? Nog geen honderd. (En dat zijn dan nog voornamelijk Poolse wolven die de laatste jaren de grens over zijn geglipt.) Wel zijn er in Duitsland vijf miljoen huishonden. Er lopen op de hele wereld nog zo’n 200.000 wilde wolven rond, maar er zijn meer dan 400 miljoen huishonden. Er zijn 40.000 leeuwen op de wereld, tegenover 600 miljoen huiskatten; 900.000 Afrikaanse buffels tegenover anderhalf miljard vlees- en melkkoeien; vijftig miljoen pinguïns en twintig miljard kippen.

Ondanks ons groeiende milieubewustzijn zijn de populaties wilde dieren sinds 1970 gehalveerd (niet dat ze er in 1970 zo rooskleurig aan toe waren). In 1980 waren er twee miljard wilde vogels in Europa, waarvan er in 2009 nog maar 1,6 miljard over waren. In hetzelfde jaar fokten Europeanen 1,9 miljard kippen voor het vlees en de eieren. Op dit moment is meer dan negentig procent van de grote dieren op de wereld (dieren die meer wegen dan een paar kilo) ofwel mens, ofwel vee.” (Harari, Homo Deus, blz 83v.)

De dieren in de Bijbel

Hoewel de morele intuïties die christenen hebben vaak teruggrijpen op de Bijbel, dient men zich bij het vertalen van bijbelse noties naar vandaag te realiseren dat Gods spreken in de Bijbel plaatsvond in de context van een agrarische samenleving, die diepgaand verschilde van de moderne. Daar komt bij dat door wetenschappelijke ontwikkelingen ons begrip van het dierenleven aanzienlijk is veranderd. De Bijbel zwijgt bijvoorbeeld over bacteriën en schimmels. De lessen die wij uit de bijbelteksten kunnen trekken, zijn daarom niet praktisch van aard, maar hebben een meer levensbeschouwelijk karakter. Waar het in de Bijbel om gaat, is het Woord van God en Zijn spreken over de relatie tussen God en mens en de rol van de. mens in de schepping, waaronder het dierenleven. De hermeneutische context van onze tijd vraagt dat wij de Bijbel met nieuwe ogen lezen en oog krijgen voor de betekenisvolle relaties tussen mens en dier in de Bijbel. (Graafland, En God schiep, blz. 17)

Een aantal lijnen uit de Bijbel:

  1. De dieren hebben een prominente plaats in het scheppingsverhaal (Genesis 1:24-26)
  2. Een spannende passage is: Genesis 1:29-31, waarin de voedsel voorziening geregeld wordt: de dieren zijn geen onderdeel van het voedsel. Is de mens vegetarisch bedoeld?
  3. Maar ook in Genesis 3 speelt een dier een belangrijke rol. De zondeval heeft straf en dierenleed tot oorzaak. Deze horen dus niet zomaar bij Gods goede schepping.
  4. Ook in het zondvloedsverhaal is eer grote verbondenheid tussen het oordeel en redding van de dieren en de mens (Genesis 6:7 en 9:9-11).
  5. Maar er komt ook een nieuwe orde in de voedselvoorziening (Genesis 9:2-3). Laat God dit toe omdat Hij er nu rekening mee houdt dat de mens slecht is?
  6. Er worden dieren geofferd. Maar dit nooit met het idee dat een boze God gunstig gestemd moet worden met het offeren van dieren. De innerlijk gezindheid is de kern van de offeraar.
  7. Er zijn expliciete geboden, waarin opgeroepen wordt goed met dieren om te gaan (Deut 25:4; Deut 5:13-14)
  8. De dieren komen terug in het toekomstvisioen van God: (Jesaja 11:1-9)